Amasya, Trkiye
Cumhuriyeti’nin Karadeniz Blgesi’nde bulunan bir ildir. Merkezi Amasya’dr.
2010 TUIK verilerine gre merkez ile ile birlikte 7 ile, bunlara bal 20
belde ve 349 ky vardr.
Amasya’nn bilinen ilk ad “Amaseia”‘dr. Bu isim dnyann ilk corafyacs
olarak bilenen Strabon tarafndan verilmitir. “Amaseia” amozonlardaki yaayan
halkn kralielerine verdikleri isimdir.
Amasya ilinin ileleri; Gyncek, Gmhacky, Hamamz, Merzifon,
Suluova ve Taova’dr.
Gyncek
ekerek Irma Vadisi’nde kurulan ileye 8 km. uzaklktaki ekerek vadisine
bakan kayalk zerinde kurulmu Gkeli kalesi ilenin nemli tarihi eseridir.
Roma Dneminde garnizon olarak kullanlan Kalede 98 basamakl merdiven ile gizli
bir yol bulunmaktadr. le merkezine 6 km. uzaklkta bulunan amurlu ky lice
mevkiinde kan kaynak suyunun bbrek talarna kar tedavi edici zellii
olduu sylenmektedir.
Gmhacky
le merkezindeki Bedesten, Byk hamam, Koyun pnar ve Kabak emesi; Gm
beldesinde yer alan Haliliye Medresesi, Yrg Paa Cami, Darphane Cami, Maden
Cami (Eski Kilise) ilenin Seluklu ve Osmanl dnemi mimari eserleridir.
arlayuk beldesi ise yeilin her tonunun bulunduu, altyaps olan bir mesire
yeridir.
Hamamz
negl dalarnn dou ve kuzey eteklerinde kurulmutur. le merkezinde bulunan
Arkut Bey kaplcas yrenin nemli dinlenme ve piknik yeridir. le merkezine
1km. uzaklkta olan Kahramanlar mesi barsak parazitlerine iyi geldii
bilinmektedir.
Merzifon
l merkezine 49 km. uzaklktadr. 7. yzyl sonlarnda Merzifonlu Kara Mustafa
Paann Sadrazam olmasyla Merzifon kkl imar deiikliine uramtr.
Tarihi
Yaplan arkeolojik aratrma ve bulgulara gre Amasya’da ilk yerleme M.. 5500
yllarnda balayp Hitit, Frig, Kimmer, skit, Lidya, Pers, Hellen, Pontus,
Roma, Bizans, Danimend, Seluklu, lhanl ve Osmanl dnemlerinde de kesintisiz
olarak devam etmitir.
Pontuslar (M..333 – M..26) tarafndan yaplan Kral Kaya Mezarlar, gnmze
kadar ulaarak kentin ant eserleri arasna girmitir.
700 yl Bizans egemenliinde kalan Amasya, Melik Ahmet Danimend Gazi tarafndan
1075 ylnda fethedilerek bu kentte ilk Trk – slam Egemenlii kurulmutur.
Osmanl Anadoluda Trklerin ilk ehir hayatna gei yaptklar yerlerden birisi
de Amasya olup z be z Trk oymaklarnn Amasya ve civarnda yerlemi olmas,
korunakl bir yapya sahip olmas nedenleri ile Osmanl ehzadelerinin Amasyada
yetitirilmesi uygun bulunmutur. Bu Sebeplerledir ehzade elebi Mehmet Timur
nedeni ile dalan Anadolu birliini Amasya ve civarndaki Trkmenlerden
salad gle tekrar salamtr. .
ehzade Yldrm Bayezid, elebi Mehmet, ehzade Murat (II), ehzade Ahmet
elebi, ehzade Mehmet (II), ehzade Aleddin, ehzade Bayezid (II)), ehzade
Ahmet, ehzade Murat, ehzade Mustafa, ehzade Bayezid ve ehzade Murad (III)
eitli tarihlerde Amasya’da Valilik yapmlardr.
Bu dnemde kentte birok ilim adm yetiip saray, eme, medrese, cami, trbe
v.b. kalc eserlerle, ehir bir kltr merkezi olarak tarihteki yerini
almtr.
Tarihin ak ierisinde nemli roller stlenen Amasya, Kurtulu Sava
srasnda yine n plana km, Kurtulu mcadelesinin planlar bu kentte
hazrlanmtr.
Corafyas: Amasya, douda Tokat, gneyde Yozgat, batda orum, kuzeyde
Samsun lleri ile evrilidir. Yeilrman Orta Karadeniz Dalar (Canik)
arasnda oluturduu vadi zerinde kurulmutur.
Akda, Tavan Da, negl Da, Kocack Tepesi, Krklar Da, Ferhat Da
nemli dalardr. Sulama amal glet ve barajlar ile sulanan verimli ovalara
sahiptir. Borabay Gl en nemli gldr. Yeilrmak ve gletlerde yayn, sazan,
turna, levrek, pullu gibi balk trleri bulunmaktadr.
klimi: lde Karadeniz iklimi – kara iklimi arasnda bir gei iklimi
hkm srer. Yazlar kara iklimi kadar kurak, Karadeniz iklimi kadar yal
deildir. Klar ise Karadeniz iklimi kadar lman, kara iklimi kadar sert
deildir…
|