Belika, resmi adyla
Belika Krall, Bat Avrupa’da bulunan bir devlettir. Avrupa Birlii’ne ye ve
birliin ve NATO gibi baz uluslararas organizasyonlarn merkezlerini
barndrr. 30,528 km’lik bir alan kaplayan lkenin nfusu yaklak 10,8
milyon kiidir.
Cermen ve Latin dnyas arasnda bir snr oluturan Belika’da Felemenkler
tarafndan Felemenke, Valonlar tarafndan Franszca ve kk bir Alman grup
tarafndan Almanca konululur. Belika federal bir devlet yapsna sahip olup,
Felemenke’nin resmi dil olduu Flaman Blgesi, Franszca’nn resmi dil olduu
Valon Blgesi ve her iki dilin de resmi dil sfatn tadklar Brksel Bakent
Blgesi’nden oluur. Son olarak, tamam Valon Blgesi’nin snrlar iinde kalan
ve Almanya’ya komu Almanca konuan kk bir topluluk, Valon blgesine bal
olmakla birlikte baz alanlarda zerklie sahiptir ve yaadklar blgede
Almanca resmi dildir. Belika’nn dilsel eitlilii ve bununla ilgili politik
ve kltrel anlamazl, Belika tarihine ve ynetim sistemine yansmtr.
‘Belika’ ad, Kelt ve Cermen karm bir halk olan Belgae’lerin yaad, Roma
eyaleti Gaul’n en kuzeyindeki Gallia Belgica’dan kaynaklanr. Belika, Hollanda
ve Lksemburg tarihsel olarak Benelks’ten daha byk bir alan kaplayan Alak
lkeler diye anlr. Orta a’n bitiminden 17. yzyln balarna kadar ticari
ve kltrel adan bir refah merkezi olan lke 16. yzyldan 1830’daki Belika
Devrimi’ne kadar Avrupa gleri tarafndan birok muharebeye sahne olarak
Avrupa’nn sava alan olarak tanmlanm. ve bu nvan Dnya Savalar
tarafndan glendirilmitir.
Bamszln zerine lke hevesle Endstri Devrimi’ne katlm ve 20. yzyl
boyunca Afrika’da birok koloni kurmutur. Belika’da 20. yzyln ikinci
yarsna ise bir yandan Felemenkler ve Frankofonlar arasndaki atma dier
yandan Flaman ve Valon Blgeleri arasndaki eit olmayan ekonomik gelime
damgasn vurmutur. Bu hala devam eden atmalar lkede niter devlet
yapsndan federal devlete doru bir dizi reformun yaplmasna neden olmutur.
Konum
Belika, 5050’K 400’D koordinatlarnda bulunur. Bat Avrupa’da Kuzey Denizi’ne
kys vardr. Karasular 12 deniz milidir. Toplam ky uzunluu 73.1
kilometredir.
Arazisi: 30,528 km
Gller ve akarsular: 250 km
Denizler: 3,462 km
Toplam yzlm: 33,990 km
Belika’nn kara snrlarnn toplam uzunluu 1,482 kiloemetredir. Bunun; 645
kilometresini Fransa, 153 kilometresini Almanya, 150 kilometresini Lksemburg,
460 kilometresini Hollanda oluturur.
Tarihi
Milattan nce 1. yzylda Romallar blgedeki yerli kabileleri malup etti ve
blgede Gallia Belgica ilini kurdu. Kavimler G sonrasnda blgenin ynetimi
Franklar tarafndan Merovenj Hanedan’na devredildi. 8. yzyl boyunca
Franklarn ynetimini Karolenj mparatorluu devrald.
843’teki Verdun Antlamas’yla blge Orta ve Bat Frank Krallklar arasnda
paylald ve sonucunda Orta a boyunca Fransa Krall ve Kutsal Roma Cermen
mparatorluu dnemlerinde toprak aalar vassallar olarak az ok
bamszlklarn kazand. Bu vassallklarn ou 14. ve 15. yzyllarda
Burjundi Hollanda olarak birleti. mparator V. Karl 17 ilin kiisel birliini
1540larda devam ettirdi ve bu birlik 1549 Pragmatik Yaptrmlaryla kiisel bir
birlikten ok daha fazlasna dnerek kraln Prince-Bishopric of Lige’deki
etkisini arttrd.
Seksen Yl Sava (15681648) Alak lkeler’i, Birleik ller (Latince Belgica
Foederata, “Federasyon Hollandas”) ve Gney Hollanda (Belgica Regia, “Krallk
Hollandas”) olarak ayrd. Bugnk modern Belika’nn byk blmn ieren
Gney Hollanda, ard arda Habsburg spanyas ve Habsburg Avusturyas tarafndan
idare edildi ve 17. ve 18. yzyllar boyunca ou Fransa-spanya ve
Fransa-Avusturya savana evsahiplii yapt.
Fransz Devrimi Savalar’ndaki mcadeleyi takiben, Alak lkeler-Prince-Bishopric
of Lige gibi szde Habsburg kurallarnn asla bulunmad blgeleri de
ieren-I. Fransz Cumhuriyeti tarafndan blgedeki Avusturya egemenlii
krlarak ilhak edildi. 1815’te I. Fransa mparatorluu’nun dalmasyla, Alak
lkeler Birleik Hollanda Krall ad altnda yeniden birleti.
1830 Belika Devrimi, Katolik ve tarafsz Belika’nn Geici Hkmet ve Ulusal
Kongre altnda bamszln ilan etmesine yol at. 1831’de I. Lopold’n kral
olarak atanmasndan sonra Belika, parlementer bir sisteme sahip bir monari
oldu. Kraln haklar bata snrl olsa da, 1893’te Belika Genel Grevi’nden
sonra erkekler iin genel oy hakk (1919’a kadar oul oylamayla), 1949’da ise
kadnlar iin oy hakk tannmtr.
19. yzyldaki ana siyasal partiler Katolik Parti ve Liberal Parti ile yzyln
sonlarna doru gelimekte olan Belika i Partisi’ydi. Franszca, asalet ve
burjuvazi tarafndan benimsenen tek resmi dildi. Franszca, Felemenke’nin de
resmi dil stats kazanmasyla etkisini giderek kaybetmeye balad. Bu tannma,
1898 ve 1967’deki Belika Anayasa’snn bir Felemenke versiyonuyla kanunen
resmi halde geldi.
1885’teki Berlin Konferans’nda Kongo zgr Devleti’nin mlkiyeti II. Lopold’e
devredildi. 1900’e doru ve 1900’lerin balarndan itibaren II. Lopold
tarafndan devletin balca kauuk ve fildii kayna olan Kongo’nun halkna
kar ar ve vahice muameleler uluslararas endieleri arttrd. Bu haykr
1908’de daha sonra Belika Kongosu olarak adlandrlan devletin koloninin
sorumluluunu devralmasna yol at.
Belika, 1914’te Schlieffen Plan’nn bir paras olarak Almanya tarafndan
igal edildi ve Bat Cephesi savalarnn ou lkenin batsnda meydana geldi.
Savan ilk aylar Alman Vaheti sonucu Belika Tecavz olarak bilinir. Belika
sava srasnda Alman Kolonileri Ruanda-Urundi’nin (bugnk Ruanda ve Burundi)
ynetimini devrald ve blge 1924’te Milletler Cemiyeti’nin kararyla Belika
mandasna verildi. I. Dnya Sava sonucunda 1925’te Prusya’ya ait Eupen-Malmedy,
Belika’ya katld ve bu lkede Almanca konuan bir aznln olumasna yol
at. lke 1940’ta Yldrm sava’yla tekrar Almanya tarafndan igal edildi ve
bu durum 1944’te Mttefiklerin kurtuluuyla sona erdi. II. Dnya Sava’ndan
sonra Kral Almanlarla ibirlii yapt sylenen III. Leopold’e kar genel bir
grev ba gsterdi ve kral 1951’de feragat etti. Belika Kongosu da 1960’ta Kongo
Krizi srasnda bamszln kazand; bunu 2 yl sonra Ruanda-Urundi’nin
bamszl izledi.
Belika, NATO’ya kurucu lke olarak katld ve Hollanda ve Lksemburg ile
birlikte Benelks grup devletlerini kurdu. 1951’de Avrupa Kmr ve elik
Topluluu’nun alt kurucu lkesinden biri olan Belika, 1957’de Avrupa Atom
Enerjisi Topluluu ve Avrupa Ekonomik Topluluu’nun kuruluunda yer ald. Daha
sonra en nemli ynetim organlarna evsahiplii yapt Avrupa Parlamentosu,
Avrupa Komisyonu ve Avrupa Birlii Konseyi’ni de ieren imdiki Avrupa
Birlii’nin kurucu yelerinden oldu.
Bakent Brksel
Resm dil(ler) Felemenke, Franszca, Almanca
Ynetim biimi Federal anayasal monari parlamenter sistem ve Anayasal monari
Kral II. Albert
Babakan Elio Di Rupo
Nfus
1.1.2011 tahmini 10,827,519 (76.)
2011 saym 11,007,020
Trafik ak sa
Internet TLD .be
Telefon kodu 32
ehirleri idari birimleri
Belika’nn federal blgesi ve on illeriBelika’daki idari blmler hemen
hemen Trkiye’deki gibidir. 10 ana il ve bunlara bal ile statsnde
belediyeler vardr. Belika’nn illeri;
Antwerpen (il): 2,867 km
Oost Vlaanderen: 2,982 km
Vlaams Brabant: 2,106 km
Hainaut: 3,786 km
Lige (il): 3,862 km
Limburg: 2,422 km
Luxembourg (il): 4,440 km
Namur (il): 3,666 km
Brabant Wallon: 1,091 km
West Vlaanderen: 3,144 km
Belika nfusunun hemen hepsi, %97.3′ kentlerde yaar, lkedeki en byk
kentler;
Brksel (1,006,749),
Antwerpen (457,749),
Gent (230,951),
Charleroi (201,373),
Lige (185,574)
Brugge (117,351)
Ekonomisi
Belika’nn kuvvetle kresellemi ekonomisi ve ulam altyaps Avrupa’nn geri
kalanyla entegredir. lkenin ileri derecede endstrileen blgenin kalbindeki
konumu, 2007’de dnyann en byk 15. ticaret lkesi olmasna yardmc olmutur.
Ekonomi, i gc, yksek GNP ve kii bana yksek ihracatla
karakteristiklemitir. Belika’nn ana ithal rnleri gda rnleri, makine,
ilenmemi elmas, petrol ve petrol rnleri, kimyasallar, giyim ve aksesuar ve
tekstil rnleriyken ana ihra rnleri otomobil, gda rnleri, demir ve elik,
ilenmi elmas, tekstil, plastik, petrol rnleri ve demird metallerdir.
Belika, 19. yzylda Endstri Devrimi’ne katlan ilk kta Avrupas devletidir.
Lige and Charleroi’deki hzl gelien demir ve elik retimi ve 20. yzyln
ortalarnda SambreMass vadisinde gelien sanayi 1830-1910 arasnda Belika’y
dnyann en gelimi ulusundan biri yapmtr. Buna karn 1840larda Flaman
Blgesi’ndeki tekstil endstrisinde ciddi bir kriz olutu ve blge 1846-50
arasnda bir ktlk yaad.
II. Dnya Sava’ndan sonra Ghent ve Antwerp, kimya ve petrol endstrisinde
hzl bir gelime yaad. 1973 ve 19793 Petrol Krizleri ekonomiyi resesyona
soktu ve bu durum demir-elik endstrisinin daha az rekabete katlan ve retimde
ciddi d yaayan Valonya’da daha uzun srd. 1980ler ve 1990lar boyunca
lkenin ekonomik merkezi kuzeye doru kayd ve bugnn kalabalk Vlaamse Ruit
blgesine yerleti..
|